زندگینامه

آرشیو اینترنتی ارنست مندل
Author: Houshang Sepehr چاپ

ویدئوی زندگی مندل از زبان دیگران

مؤلف: هوشنگ سپهر

 ارنست مندل که در سال 1995 در سن 72 سالگی در شهر بروکسل درگذشت، یکی از خلاق ترین متفکران مارکسیستی بعد از جنگ جهانی دوم بود. او یک کمونیست انقلابی صاحب استقلال فکری بود و آثارش در حوزه های تئوری سیاسی، اقتصاد، جنبش کارگری و سازمان دهی اش به بیش از بیست زبان زنده ترجمه شده اند.

مندل در سال 1923 در شهر فرانکفورت آلمان در یک خانواده کمونیست و انقلابی به دنیا آمد. پدرش عضو گروه اسپارتاکیست ها بود و هم رزم رزا لوکزامبورگ و کارل لیب نخشت. طی سال های دهه 1930 گروه اسپارتاکیست ها از زاویه کمونیستی - انقلابی و با سر سختی هم با فاشیزم هیتلری در آلمان مبارزه می کرد و هم علیه ضد انقلاب استالینی در اتحاد شوروی. دقیقاً در این تاریک ترین سال های قرن بیستم بود که افکار مندل جوان شکل می گرفت.

با به قدرت رسیدن هیتلر خانواده مندل به دلایل سیاسی مجبور به ترک آلمان شده و به بلژیک مهاجرت کردند. در پی امضای پیمان صلح هیتلر- استالین، مندل بخش انقلابی منشعب از حزب کمونیست را در حزب سوسیالیت انقلابی سازمان داد و در بین معدنچیان و کارگران صنایع فلز به فعالیت و سازمان دهی پرداخت.

در همان سالی که لئون تروتسکی توسط یکی از جاسوسان استالین کشته شد مندل 17 ساله هم به عضویت بخش بلژیک بین الملل چهارم درآمد. با اشغال بلژیک توسط آلمان ها به جنبش مقاومت علیه اشغالگران پیوست و از موضع یک کمونیست و انترناسیونالیست به پخش اعلامیه های ضد جنگ و انقلابی در بین صفوف سربازان آلمانی پرداخت. در جریان جنگ سه بار توسط نازی ها دستگیر و به اردوگاه کار اجباری فرستاده شد و هربار موفق به فرار شد. در روزهای پایانی جنگ بار دیگر توسط نازی ها دستگیر و به اردوگاه کار اجباری در آلمان اعزام شد که در آوریل 1945 بار دیگر موفق به فرار از اردوگاه نازی ها شد.

با پایان گرفتن جنگ به فعالیت اش در جنبش سندیکائی در بلژیک ادامه می دهد و یکی از رهبران جناح چپ آن می شود، حزب PSB را تأسیس می کند و سردبیر نشریه آن می شود. او از رهبران اعتصاب عمومی سال های 1961-1960 بود. در سال 1964 به واسطه مواضع ضد سرمایه داری و انقلابی اش از PSB اخراج می شود. در سال های دهه 1960 سخت درگیر همبستگی با مبارزات ضد استعماری مردم الجزایر و انقلاب کوبا می شود. به دعوت چه گوارا به کوبا می رود تا در مباحثات برای سازمان دهی اقتصاد کوبای انقلابی شرکت کند. انترناسیونالیزم بخش لاینفکی از تفکر مارکسیزم انقلابی او بود. سال ها پیش تر در آن ایامی که در اسارت نازی ها بود آشکارا و بی واهمه به تبلیغ برابری و برادری بین زحمتکشان آلمانی، فرانسوی و انگلیسی پرداخه بود و در اثر همین تبلیغات بود که به کمک یکی از زندانبانان که بر حسب اتفاق یکی از اعضای حزب سوسیال دموکرات آلمان بود، موفق به فرار می شود. مور دیگر پیوستنش به بریگاردی بود که در سال 1949 در حمایت از انقلاب یوگسلاوی ایجاد شده بود.

مندل رویدادهای سال های 1969- 1968 در جهان (مه 68 در فرانسه، بهار پراگ، تهاجمات تت در ویتنام و ...) را با شوری انقلابی دنبال وتحلیل می کرد و در نوشته هایش اهمیت آن ها را برای اهداف انقلاب سوسیالیستی در گستره جهانی به درستی نشان می داد. این امر باعث آن شد که حکومت های دموکراتیک بیش ازبیست کشور (فرانسه، آلمان، سوئیس، ایالات متحده آمریکا، استرالیا، زلاند نو و ...) قدرت کلام، قلم و استدلالات او را تهدیدی برای امنیت ملی این قدرت مند ترین کشور های امپریالیستی دانسته، اورا فردی نامطلوب ارزیابی کرده و ورودش به این کشورها را ممنوع اعلام کنند.

محدودیت های مسافرتی که او را اجباراً به کنج دفتر کارش فرستاده بود باعث شد تا او با انرژی و پشتکاری باور نکردنی ای به پنج زبان اصلی که تسلط کامل داشت، به نوشتن بپردازد. در سال1971 او حزب کارگران انقلابی را در بلژیک به وجود آورد که اتحادی بود از ادغام بسیاری از گروه های چپ ضد سرمایه داری در درون جنبش کارگری. او تا پایان عمرش از رهبران آن بود.

مندل تمام عمرش را صرف تکامل و گسترش مارکسیزم رادیکال، باز و سوسیالیزم ازپائین چه در حوزه نطری و چه در حیطه عملی کرد. در مقام یک اقتصاد دان سهم مهمی نه تنها در تحلیل سرمایه بطور کلی و سرمایه داری پعد از جنگ جهانی دوم بطور اخص دارد، بلکه آثار آموزشی بسیاری از خود برجا گذاشت. کتاب "نظریه مارکسیستی اقتصاد" که در سال 1962 منتشر شد به بیش از بیست زبان ترجمه شده و تأثیر غیر قابل انکاری بر روی نسل جدیدی از مارکسیست ها داشته است. کتاب دیگرش به نام "درآمدی براقصاد مارکسیستی" را دراکثر دانشگاه های معتبر دنیا تدریس می کنند. کتاب "سرمایه داری پسین" مهم ترین تحلیلی است از سرمایه داری پس از جنگ. آثار دیگرش نظیر "شکل گیری اندیشه اقتصادی کارل مارکس"،  "امواج بلند انکشاف سرمایه داری" و "مقدمه بر چاپ اسپانیائی کتاب سرمایه"، چنان بر تحلیل و نقد اقتصاد سرمایه داری در نیمه دوم قرن بستم تأثیر گذاشته که به گفته پرری آندرسون: " آثار مندل نخستین آثاری هستند که با توسل به مقولات مارکسیست های کلاسیک به تحلیل نطری از انکشاف وجه تولید سرمایه داری در گستره جهانی در پس ازجنگ جهانی دوم می پردازند".

آثار مندل محدود به اقتصاد نیستند و مباحث متنوعی را در برمی گیرند. "معنای جنگ"،  "در باره فاشیزم"،  "نقد کمونیزم اروپائی"،  "پاسخ به آلتوسر والنشتاین" از این جمله اند.

مندل تنها یک نطریه پرداز ماکسیست نبود. اوقبل ازهر چیز یک انقلابی و یک انترناسیونالیست بود که به فعلیت انقلاب سوسیالیستی اعتقاد داشت و برای سازمان دهی اش سخت تلاش می کرد. اونه تنها بارزترین چهره در سازمان دهی جنبش تروتسکیستی در بعد از جنگ تا آخرین روزهای زندگی اش بود، بلکه دراین رابطه آثار نظری بسیار با ارزشی از خو بر جا گذاشت. او ده ها کتاب، جزوه و مقاله در رابطه با مسالًه اگاهی طبقاتی طبقه کارگر و سازمان دهی اش به نگارش در آورد. کتاب های "الفبای مارکسیزم"،  "از کمون تا مه 68"،  "انقلاب اکتبر"،  "نظریه لنینیستی سازمان دهی"، "طبقه کارگر و آگاهی طبقاتی"،  "کنترول کارگری، شوراهای کارگری و خودمدیریت کارگری" همگی باور ژرف او را به آرمان "سوسیالیزم از پائین" نشان می دهند.

دو کتاب "شوروی گورباچف به کجا می رود" و  " قدرت و پول" آخرین نوشته های او هستند . در اولین مندل به تحلیل اتحاد شوروی دوران گورباچف می پردازد و دردومی از پدیده بوروکراسی هم در جوامع سرمایه داری و هم در جوامع پسا - سرمایه داری تحلیلی مارکسیستی ارائه می دهد.

در سال های آخر عمرش که مصادف بود با افول جنبش کارگری در غرب و فروپاشی "بلوک شرق"، سال هائی که جنبش چپ و آرمان سوسیالیزم در گستره جهانی دستخوش ضربات مهمی شده بودند، دورانی که مندل آن را عصر "بحران اعتبار سوسیالیزم" فرموله کرد، اوکشورهای پنج قاره را درمی نوردید و با شور و با خوش بینی انقلابی زایدالوصفی و فارغ از هرگونه فرقه گرائی رایج بین گروه های چپ، به دفاع از مارکسیزم انقلابی می پرداخت. بارها کوشید چپ را علیرغم شرایط بسیار نامساعد متحد سازد. او همواره مبلغ این ایده بود که علیرغم شرایط کنونی تنها این چپ است که می تواند و می باید مبشر یک مارکسیزم انتقادی، غیرجزمی و رادیکال برای بنای آینده ی بهتر باشد.

سرانجام فعالت های بیش از حد بر سلامتی اش اثر گذاشت. تنها مرگ توانست او را از فعالیت بازدارد. در 20 ژوئیه 1995 و در سن 72 سالگی یک سکته قلبی به حیات این انقلابی و شاگرد مارکس که تمام زندگی اش را وقف پیکار برای رهائی بشر کرد، پایان داد. مندل میراث بسیار غنی و ارزشمندی از خود بر جا گذاشت. اما مهم ترین آن ها همانا باور خدشه ناپذیرش به ضرورت یک حزب جهانی برای انقلاب سوسیالیستی، به امکان وحدت کلیه نیروهای چپ ضد سرمایه داری و اعتقاد راسخ به این که با بحث، تبادل نظر و درس گیری از تجارب تاریخی می توان بر کلیه اختلافات در درون جنبش انقلابی جهانی فائق آمد. در خاتمه باید اضافه کنم هر چند که مندل در قرن بیستم می نوشت اما نوشته ها و عقایدش هم چون عقاید مارکس به قرن بیست و یکم تعلق دارند، آثاراو بهترین گواه این ادعایند.

 
صفحه اول
زندگینامه
آثار ترجمه شده به فارسی
نوشته های دیگران درباره مندل
نوارهای صوتی ‏
سایت انگلیسی
سایت فرانسوی
سایت آلمانی
سایت اسپانیائی
سایت هلندی
سايت های ديگر
در باره اين سايت
تماس با ما
خانه

تماس با ما

Avec le soutien de la Formation Leon Lesoil, 20, rue Plantin, B-1070 Bruxelles, Belgique